Bạn giận ư? Vâng, tất cả chúng ta không phủ nhận điều đó. Ðôi khi chúng ta phát cáu lên, bực mình và càu nhàu. Chúng ta nóng giận và cáu tiết với người này hay người khác vì một lý do này hay lý do khác.
Có rất nhiều việc, nhiều hoàn cảnh làm
cho chúng ta lo âu và bực mình, chúng ta thường nản lòng và nổi giận
khi một việc gì đó làm không theo ý muốn của chúng ta. Chúng ta muốn mọi
điều phải y như ý của ta và khi thất bại, chúng ta nổi giận hóa điên
lên.
Ðôi khi chúng ra mong muốn một điều gì
đó đến với chúng ta (như lên lương chẳng hạn), và khi điều đó không xảy
ra, chúng ta buồn nản và nóng giận. Thế đó, mọi người đều muốn khêu
khích, chọc tức, xúc phạm chúng ta. Họ có thói quen thích làm cho chúng
ta tức giận và khó chịu.
Thật ra, thiếu điều kiện, hoàn cảnh dễ
cho chúng ta nóng giận. Nếu chúng ta quan sát những phản ứng và lời nói
của chúng ta trong những việc làm hằng ngày, chúng ta sẽ tìm thấy được
rất nhiều duyên cớ khi ta mất bình tĩnh, hay ngay ở ngưỡng cửa của sự
mất bình tĩnh. Sự nóng giận thể hiện qua lời nói, cử chỉ, những sự thay
đổi trên nét mặt của chúng ta, qua giọng nói, cáu kỉnh, qua hành động và
khi chúng ta lên giọng.
Và khi chúng ta không còn kiềm chế
được nữa, chúng ta bắt đầu la hét, đá đồ vật, đóng rầm một cánh cửa, đập
bàn, đập điện thoại hoặc thậm chí đánh người hoặc hành hung người khác.
Trong tình cảnh như thế, chúng ta không được biết diệt cơn nóng giận
hoặc kiềm chế cơn thịnh nộ và thậm chí người ta có thể chết vì cơn đau
tim đột ngột.
Tính khí nóng giận của chúng ta thay
đổi qua sức mạnh của cảm xúc. Những người có tính khí nóng, rất dễ dàng
nóng giận. Còn những người có tính khí hòa nhã, luôn ở trạng thái bình
tĩnh, hòa nhã sau khi cơn giận dổi đã đi qua. Có người nuôi hận thù đố
kỵ dai dẳng, cũng có người dễ dàng tha thứ, bỏ qua. Cho dù nó là sự việc
gì thì sự kiện vẫn tồn tại đó để cho tất cả chúng ta nổi nóng, chỉ là
sự khác biệt ở sức mạnh của cảm xúc và tần số của cảm xúc mà thôi. Vì
ngay cả những người có tính khí hòa nhã nhất, cũng có thể biểu hiện
những dấu hiệu phiền nhiễu, lo âu, nóng giận khi sự kiên nhẫn của anh ta
vượt qua mức chịu đựng hoặc khi anh ta chịu quá nhiều áp lực.
Chúng ta nên nổi nóng không? Có phải
đó là điều nổi giận chính đáng không? Nó dùng để nổi giận và la hét
người khác để rồi mất bình tĩnh và mặt đằng đằng sát khí không? Sự nóng
giận đã trở thành lối sống của một số người trên thế giới phải không?
Chúng ta đã cho nó là điều hiển nhiên và chấp nhận nó như thể là điều tự
nhiên và không thể tránh né nó chăng? Khi đọc những tạp chí ngày nay,
chúng ta tìm thấy rất nhiều sự kiện nói về sự nóng giận và hận thù của
con người ở hành tinh của chúng ta. Ðọc về tất cả những cuộc đấu tranh
và những cuộc chiến đang diễn ra trên mọi miền thế giới, có bao giờ
chúng ta tự hỏi tại sao người ta không thể sống chung với nhau một cách
bình an như thể anh chị em một nhà được nhỉ? Tại sao chúng ta quá hững
hờ, quá tàn nhẫn, quá bất nhân? Tại sao có những người giết người vô tội
để đoạt những gì họ muốn? Tại sao có nhiều nước tranh đua để chế tạo
những vũ khí hạt nhân mà có thể hủy diệt loài người trên thế giới? Tại
sao có quá nhiều nổi lo sợ và sự thiếu tin cậy nhau?
Nóng giận và yêu thương đều khởi nguồn
từ trái tim của chúng ta. Một điều chúng ta tin chắc rằng nóng giận là
điều xấu, chúng ta phải tuyệt đối ngăn cản chúng, khi khởi đi từ trái
tim và đầu óc của chúng ta. Nó là một xúc cảm phá hủy gây ra nhiều đau
thương trên thế giới và trong cuộc sống của chúng ta. Nó khởi đầu từ đầu
óc của chúng ta và đầu óc là nguồn gốc khởi sự, nó cần phải được kiểm
tra và loại bỏ. Trong lời tựa của Hiến chương UNESCO (cơ quan Văn Hóa
Liên Hiệp Quốc) nói như sau: " Vì chiến tranh khởi đi trong đầu óc của
con người, thì cũng chính từ đầu óc của con người mà việc bảo vệ hòa
bình có thể được thực hiện ... ". Trong quyển " Bước vào cuộc sống giác
ngộ" viết như sau: " Bạn có thể giết bao nhiêu người tội lỗi? Số người
đó thì vô kể trên thế gian này. Nhưng nếu suy nghĩ lúc nóng giận bị diệt
đi thì tất cả những kẻ thù cũng bị tiêu diệt đi".
Sự nóng giận làm cho đời sống của
chúng ta khốn khổ. Nếu chúng ta tiếp tục nóng giận và không nỗ lực để
kiềm chế nó, chúng ta sẽ tiếp tục sống trong sự bồn chồn, bất an. Mỗi
khi chúng ta bực bội chỉ vì những chuyện vặt vãnh, cáu gắt, giận dữ,
chúng ta đã bắt đầu điên lên. Cảm giác bừng bừng nóng này gia tăng theo
cường độ của sự nóng giận. Cơn nóng giận càng mạnh mẽ, cảm giác bừng
bừng nóng của chúng ta càng mạnh mẽ theo ... đó là một cảm giác rất đau
khổ. Bạn có thể quan sát nó ở chính bản thân bạn. Lần sau, nếu bạn có lo
âu hay nóng giận điều gì, hãy quan sát trạng thái tinh thần và nhịp đập
của tim, và bạn sẽ thấy được sự đau khổ và sự tổn thương của chính bản
thân bạn đang chịu đựng trong trạng thái nóng giận, rối loạn và phiền
toái.
Giận dữ là một trạng thái không lành
mạnh của tinh thần, Ðức Phật không bao giờ cho phép nóng giận một điều
gì. Trong đạo Phật, không có gì được xem là cơn nổi giận đúng. Tất cả
mọi cơn nóng giận từ mức độ thấp hay cao cũng đều là xấu cả. Nó giống
như là liều thuốc độc tiêm vào đầu óc chúng ta. Vì thế Ðức Phật khuyên
chúng ta "hãy hóa giận dữ thành yêu thương." Ngài còn nói: "Lòng oán
giận không bao giờ chiến thắng được lòng oán giận. Chỉ có lòng yêu
thương mới có thể xoa dịu được lòng oán giận-đây là một định luật vĩnh
hằng". Ngài còn nói rằng: "Hãy chinh phục người đàn ông giận dữ bằng
lòng yêu thương của mình".
Hãy bắt đầu bằng một nụ cười, Ðức Phật
nói: "ngay cả nếu một tên trộm lấy cái cưa để cắt chân tay chúng ta,
chúng ta cũng không nên tỏ ra giận dữ. Nếu chúng ta tỏ ra bực mình, giận
dữ tức là chúng ta không nghe theo lời Ngài dạy. Thay vào đó, Ngài
khuyên chúng ta hãy ban phát lòng yêu thương đến kẻ hành hạ mình. Ngài
nói rằng "vì các ngươi cần nên huấn luyện chính bản thân các ngươi".
Trạng thái không lo âu, bối rối nên vẫn giữ lại trong đầu óc chúng ta,
chúng ta nên tiếp tục nói những lời nói thân thiệt, nên bày tỏ những
niềm cảm thông với khác, hãy để trái tim tràn ngập lòng yêu thương, giải
phóng thoát khỏi những ác tâm, hiểm độc còn đang ẩn náo. Và đ?i với
những kẻ hành hạ này (những tên trộm đang cưa chân tay chúng ta), chúng
ta hãy tưới mát bằng ý nghĩ đầy tình yêu thương bao la vô hạn, thoát
khỏi sự nóng giận oán thù.
Lòng yêu thương của Ðức Phật thật là
hoàn mỹ. Ngay khi là Bodhisatta (Bồ-tát, một vị Phật tương lai), trong
vô lượng kiếp Ngài đã chịu biết bao sự tra tấn, chết đi sống lại mà
không hề nuôi dưỡng ấp ủ một tí xíu gì lòng oán giận đối với kẻ thù. Và
khi thành Phật, Ngài vẫn luôn giữ trạng thái điềm tĩnh và thanh thản.
Ngài không bao giờ để trạng thái điềm tĩnh và thư thái chuyển xoay. Khi
con voi hung tợn Nalagiri tấn công Ngài, Ngài đã ban phát lòng thương
yêu nhân từ để khuất phục nó. Trong 45 năm hoằng pháp, với khoảng đời
ngắn ngủi còn lạ là một ví dụ minh họa của tình yêu thương bác ái.
Không chỉ Ðức Phật là vị thầy duy nhất
thuyết giảng về tình yêu thương. Tất cả những bậc vĩ nhân cũng giảng
như thế. Chúa Jesus Christ nói: "Hãy yêu người hàng xóm của con như yêu
chính con vậy! Nếu một người nào đó vả vào má phải của con, con hãy quay
sang má trái yêu cầu anh ta vả thêm một cái còn lại". Mahatma Gandhi,
người nổi tiếng ủng hộ bất bạo động nói: "Nếu máu chảy, cứ để mặc cho nó
chảy. Chuẩn bị sẳn sàng lòng can đảm thầm kín cho cái chết mà không
giết hại. Vì người đàn ông sống trong tư thế sẳn sàng để đón nhận cái
chết, nếu cần thiết trong tầm tay của người anh của anh ta, đừng bao giờ
giết anh ta". Câu nói này nhắc ta nhớ lại câu chuyện của một vị tu sĩ
bị đe dọa bởi một viên tướng hung bạo. Viên tướng thét: "Ngươi biết
không, ta là một người có thể giết chết ngươi mà không hề cảm thấy ăn
năn". Vị tu sĩ đáp lại: "Thưa Ngài, tôi là người có thể bị giết mà không
hề oán trách". Ðối mặt với người có tấm lòng dũng cảm, viên đại tướng
bỏ đi mà không hề làm hại vị tu sĩ đó.
Ngoài việc đầu độc đầu óc của chúng
ta, nóng giận, oán thù cũng là mối nguy hiểm cho sức khỏe của cơ thể
chúng ta. Ngành khoa học y dược đã chứng minh rằng nóng giận và những
cảm xúc có hại cho sức khỏe khác có thể đóng góp mang lại những mầm bệnh
cho cơ thể. Khi chúng ta nóng giận, cơ thể chúng ta tiết ra những chất
hóa học mà có thể làm rối loạn sự cân bằng sinh lý. Nếu những hành vi
của chúng ta trở thành thói quen, nó có thể dẫn đến những bệnh đau ốm
vặt kéo dài, chẳng hạn như: loét bao tử, chứng khó tiêu, táo bón, cao
huyết áp, đau tim và thậm chí bị ung thư nữa.
Mặt khác, trạng thái tinh thần bình an
và điềm tĩnh dẫn đến sự cân bằng thể chất và tinh thần. Chúng ta sẽ
mạnh khỏe hơn, hạnh phúc hơn và sống tự tin hơn. Một số bệnh mãn tính
như: chứng khó tiêu có thể đang quấy rầy chúng ta và cũng có thể được
giải quyết. Những căn bệnh khác cũng có thể được ngăn chặn. Một tinh
thần sảng khoái thanh thản sẽ được thể hiện qua nét mặt và là da của cơ
thể. Chúng ta đi bất cứ nơi nào cũng được mọi người yêu, mọi người
thích. Không một ai thích giao thiệp với một người có tính khí nóng giận
hay dễ dàng giận dữ. Lấy một ví dụ: Một ông chủ luôn luôn cau có, hay
la hét với nhân viên, ông ta chẳng được lòng ai cả và mọi người đều xa
lánh. Khi có cơ hội, những nhân viên này sẽ rời bỏ ông.
Ngược lại với
ông chủ luôn mỉm cười, tốt bụng hay giúp đỡ, một người không bao giờ
hoặc ít khi để mất bình tĩnh thì luôn được mọi người quan tâm và yêu
mến. Với một ông chủ như thế, rất ít nhân viên rời bỏ ông cho dù ở nơi
khác lương cao hơn.
Hơn nữa, đạo đức của bạn sẽ ảnh hưởng
đến những người tiếp xúc với bạn, bạn là một ví dụ điển hình cho người
khác noi theo. Chúng ta có thể thay đổi thế giới, làm cho nó trở nên tốt
hơn và mọi người thành thật hơn dựa trên sự thiết lập một mô hình điển
hình không? Vâng, được. Qua sự thay đổi của chính chúng ta và thiết lập
một mô hình, chúng ta thật sự đang tích cực đóng góp làm cho thế giới
ngày một tốt hơn. Hãy cho rằng: Thế giới được tạo thành bởi con người,
con người tạo nên thế giới. Nếu bạn thay đổi con người, bạn đang thay
đổi thế giới. Và chúng ta bắt đầu ngay chính bản thân chúng ta, sau
cùng, bạn cũng không phải là người duy nhất sống trên trái đất này. Vì
thế khi bạn thay đổi, bạn sẽ thay đổi thế giới này trong hoàn cảnh sẽ ít
thêm một người dễ dàng nóng giận. Nếu càng có nhiều người thay đổi thì
thế giới này sẽ càng được thay đổi hơn. Mọi người càng yêu thương và
được sống trong cảnh thanh bình, những cảnh rối loạn, xung đột trên thế
giới sẽ được giảm xuống.
Nhận biết được sự độc hại của giận dữ
có thể mang đến cho chúng ta và những người khác, chúng ta hãy xua tan
giận dữ và ban phát lòng yêu thương nhân hậu. Chúng ta hãy nhân hậu,
kiên nhẫn, tử tế và giúp đỡ kẻ khác. Chúng ta chớ nên cọc cằn. Chúng ta
đừng để cho kẻ khác bối rối, hoang mang và khó xử. Hãy quan sát xung
quanh và nhận thấy rằng: đã có quá nhiều đau thương trên thế giới, chúng
ta đừng cho thêm vào nữa. Thay vào đó, chúng ta hãy là nguồn an ủi và
bình an, là ngọn đuốc thấp sáng cho những người xung quanh, chúng ta đi
một cách an toàn và hạnh phúc hơn.
Sự quyết định nén giận và ban rải tình
thương là bước đầu tiên. Vấn đề kế tiếp là chúng ta sẽ thực hành như
thế nào? Khi nóng giận nổi lên, chúng ta thật không dễ dàng kiềm chế nó,
phải cần rất nhiều sự nổ lực và khéo léo để kiềm chế sự nóng giận. Vì
thế ở những trang sau chúng tôi sẽ bàn luận về những phương cách và kỹ
thuật để kiềm chế nóng giận. Vấn đề bàn luận chủ yếu là sự chánh niệm
(Sati) và sự phát sinh trí tuệ (Yoniso manasikàra). Dựa vào chánh niệm
chúng ta có thể sớm dập tắt sự nóng giận từ khi mới chớm nở, thậm chí
ngay cả khi nó phát lên. Ứng dụng sự phát sinh trí tuệ để lý giải nhiều
lý do tại sao chúng ta không nổi giận, sẽ nhắc nhở và làm chúng ta có sự
mong muốn xua đuổi cơn nóng giận tan biến nhanh chóng từ đầu óc của
chúng ta. Trong phần thứ ba, chúng tôi sẽ trình bày thiền định trên lòng
yêu thương nhân từ (Mettàbhàvanà), đó là một liều thuốc giải độc cơn
nóng giận tốt nhất. Chúng tôi tin rằng nếu bạn đọc quan tâm, xem xét đến
những lý do tại sao chúng ta không nên nổi giận, suy cho cùng anh ta
không muốn nổi giận, và lần sau khi cơn giận nổi lên, anh ta muốn dập
tắt nó ngay lập tức. Và kết hợp cùng với sự trau dồi chánh niệm (Sati)
và lòng yêu thương-nhân từ (Mettà), anh ấy sẽ có khả năng đánh bại con
quỷ giận dữ độc ác.
Mọi người có thể được hạnh phúc. Họ có
thể diệt trừ tận gốc cơn nóng giận và lòng oán thù từ trong tận trái
tim họ và hiện thân của tình yêu vĩ đại, trí tuệ và thân thiết thương
yêu nhau.
Bhikkhu Visuddhàcàra
Nhung Gia (dịch)